“Eğer Tanrı balık olmak isteseydi, balina olurdu”
İntikam tutkusu ile büyük bir beyaz balinanın peşine düşen bir kaptanın hikâyesi.
Herman Melville’in çok bilinen romanından uyarlanan ve senaryosunda ağırlıklı olarak ünlü yazar Ray Bradbury’nin imzası olan bir sinema klasiği. Her şeyi ile deniz ile iç içe yaşayan bir kasabanın balina avına çıkan denizcilerinin ve kaptanlarının bu hikâyesi hem çok başarılı bir macera filmi olarak hem de bir adamın tutkusunun peşinde nerelere kadar gidebileceğini gösteren heyecanlı bir dram filmi olarak çok başarılı bir çalışma. Yönetmen John Huston’ın başarısının en az senaryonun ve onun dayandığı romanın başarısı kadar yüksek seviyelerde olduğu bu film klasik sinemanın da çarpıcı örneklerinden birini oluşturuyor.
Gemicilerden biri olan Ishmael’in hikâyesi gibi başlayıp bir süre sonra balinalar ile insanlar arasındaki mücadeleye ve asıl olarak kaptan Ahab’ın hikâyesine dönen filmin temel olarak eleştirilebilecek tek yanı da bu aslında. Başlangıçtan kısa bir süre sonra Ishmael sadece gemicilerden herhangi biri oluyor çünkü ve başta daha sık daha sonra ise çok seyrek olarak onun anlatıcı rolünü üstlenmesine de filmin akışı içinde gerek yokmuş gibi duruyor. Belki Ishmael’in baştaki “yamyam” ile karşılaşması da bir süre sonra filmin akışı içinde önemsiz ve anlamsız kalıyor ama romanda da yer alan bu bölüm çok da rahatsız etmiyor.
John Huston çok başarılı bir görüntü yönetiminin ve filmin çekildiği yıla göre hayli başarılı olan efektlerinin de yardımı ile bu macera filminin çok keyifli bir seyirlik olmasını sağlamış. Kahverengiye yakın renk tonları filme biraz nostaljik biraz da depresif ve gerilimli bir hava katarken, geminin sefere çıkmasından önce limanda toplanan halkın ve özellikle kadın yüzlerinin yakın plan çekimleri gemicileri nerede ise kutsal bir sefere çıkan kahramanların yerine koyarak hem bu insanların tüm kasabanın deniz ile iç içe geçen hayatındaki önemini hem de sonradan gelişecek olaylar için onlarla özdeşleşmemizi sağlayarak maceranın tadını artırıyor. Fırtına ve özellikle de balina ile mücadele sahneleri bugünün değme macera filmine taş çıkacak kalitede ve günümüzün yapay bilgisayar efektlerinin olmadığı düşünüldüğünde daha da etkileyici. Ahab’ı canlandıran Gregory Peck’in her zamanki kalitesini gösterdiği filmde Huston kaptanın gemicileri balina ile savaş için motive etmeye ve onları kendi intikam hikâyesinin parçası yapmaya çalıştığı sahne veya yakıcı güneş altında bekleyiş içindeki gemicileri gösterdiği sahnede ustalığını konuşturmuş.
Balina avının etikliğini unutarak seyredilmesi gereken, intikamın ne şiddetli bir motivasyon faktörü olabileceğini gösteren, hikâyesini bir Shakespeare trajedisi kahramanını da bir Shakespeare kahramanı gibi anlatan bu film sinemanın görülmesi gerekli filmlerinden. Başlarda kısa bir bölümde ölümsüz Orson Welles’in de yer aldığı film Gregory Peck başta olmak üzere tüm oyuncu kadrosundan aldığı etkileyici performanslar, yukarıda belirttiklerime ilave olarak “St. Elmo’s Fire” gibi pek çok sahne ve Huston’ın ustalığını takdir etmek için. Elbette bir de insanın doğa ile korkunç mücadelesi ve bu mücadelenin ezeli ve ebedi kazananının kim olacağını görmek için.
(“Beyaz Balina”)