“Kartondan çatılarda ne kadar hüzünlü yağmurun sesi”
El Salvador iç savaşı sırasında, 1980’de geçen bir büyüme hikâyesi. Gerillalar ile ordunun arasında sıkışmış bir köyde yok edilen çocuk(luk)ların hikâyesi.
Yoğun bir yağmur, asker postalları, silahlar ve bu resme insan aklının ve ruhunun en son ekleyecekleri; ellerini enselerinde birleştirmiş dehşet içindeki esir alınmış çocuklar. Böylesine etkileyici bir giriş ile başlayan film geri dönüşle bu korkunç resmin nasıl oluştuğunu anlatıyor. Bir yandan “evin erkeği” rolünü üstlenmeye çalışan ve 12 yaşına girmekten korkan (askerler tarafından silah altına alınma yaşı çünkü bu yaş) Chava (Carlos Padilla), diğer yandan da tam da yaşının gerektirdiği bir dünyayı yaşamaya çalışıyor. Oynuyor, öğreniyor, ilk aşkını yaşıyor, haylazlık yapıyor. Tüm bunların ötesinde her saniye sağ kalma mücadelesi içinde ve yaşatıldığı korkunç trajedilerden sıyrılmaya çalışıyor.
Seçeneklerin 12 yaşında askerde silah tutmaya başlamak veya gerillalara katılmak olduğu bir dünyada ayakta kalmanın imkânsızlığı üzerine akıp giden film, bu atmosferine rağmen çocukluğun büyülü dünyasını hissettirmekten de geri durmuyor. Filmdeki nadir huzurlu anları içeren “ağacın dallarında doğa ile bütünleşmiş çocuklar” veya “barakaların çatılarında uzanıp yıldızları sayan çocuklar” sahneleri seyredene nefes aldırmaktan çok yaşanan trajedinin etkisini daha da artırıyor.
Arka bahçesi Güney Amerika’dan elini çekmeyen Amerika’nın askeri varlığının zaman zaman hatırlatıldığı/gösterildiği filmde Vietnam’da, Irak’ta veya askeri varlığını yerleştirdiği diğer tüm ülkelerdeki standart görüntüyü de içeriyor elbette; Vietnam’da uzmanlaşmış askerler bir yandan El Salvador ordusunu eğitirken bir yandan da sokaklarda çocuklara sakız dağıtıyor. Elbette bir Latin Amerika ülkesinde geçen bir filmde Katolik kilise ve peder figürü de mevcut. Devletin değil halkın yanında bir taraf seçen bir kilise bu. Brezilya’da Lula’nın iktidarını açan yolda Katolik kilisesinin payı sol ve din ilişkisi üzerine sık sık gündeme gelen bir konuyu 2000’lerde tekrar hatırlatmıştı. Bu film de özüne dönen ve oradan tekrar yola çıkan bir dinin adalet ve özgürlük mücadelesinde oynayabileceği rolü bir kez daha hatırlatıyor. Ama sadece bunu değil şunu da; dua etmek kahrolası bir savaşı bitirmez.
Yetişkinlerin içinde tek mutlu görünenin köyün delisi olduğu, gerçek bir ironi ile radyodan “I will survive” şarkısının melodilerinin duyulduğu, “çocuk asker” gibi insanoğlunun yarattığı en çirkin kavramlardan birini yüzümüze çarpan, aniden gecenin içinden gelen silah seslerinin dehşeti ile ilk öpücüğün masumiyetini birlikte taşıyan bir film.
Bir iç savaşta taraflardan herhangi biri tamamen masum olabilir mi? Film devletin askerlerine yüklenirken, gerillalara hemen hiç bir olumsuz özellik atfetmiyor. Pis bir savaşta temiz kalmak mümkün müdür; savaşın doğası gereği hayır sanırım. Sonuçta gerillların da çocukları savaştırdığı bilinen bir gerçek. Başta da belirttiğim gibi çocuklar için ya orduya ya gerillalara katılmak dışında seçeneğin olmadığı pis bir dünyadaki pis bir savaş bu.
Temel olarak yoksulların mülkiyet haklarını savunmaları ile başlayan ve 12 yıl süren iç savaşta ölen 75 bin kişi, göçmek zorunda kalan 1 milyon kişi ve yaşanan/yaşatılan tüm trajediler için 2010’da devlet resmen özür diledi El Salvador halkından. Yok edilen tüm hayatlar için çok geç, değil mi?
(“Innocent Voices” – “Masum Sesler”)